Nieuwsarchief

2 oktober 2018

Pieter de Clercq (1661-1730) e.a. in de ‘Quote 500’ van de 18de eeuw

Van de hand van hoogleraar Kees Zandvliet verscheen een kloek en fraai geïllustreerd boekwerk, getiteld De 500 Rijksten van de Republiek. Rijkdom, geloof, macht en cultuur. Het betreft een indrukwekkende opsomming van de meest welgestelde lieden uit de bovenlaag van de zeventiende- en achttiende-eeuwse samenleving. Voor beide periodes zijn elk 250 biografische lemma’s opgesteld van heren en dames met een vermogen van meer dan 200.000 gulden. Bovendien worden in ieder lemma ook weer rijke verwanten van de 500 hoofdpersonen behandeld, zodat in totaal bijna 2000 zeer grote vermogens de revue passeren.

Om een beeld te krijgen: voor de achttiende eeuw wordt de lijst met afstand aangevoerd door stadhouder Willem V (1748-1806), wiens vermogen is berekend op een kolossale 17,5 miljoen gulden. Plaats nummer 10 is voor Jacob Mossel (1704-1761), gouverneur-generaal voor de VOC, met een vermogen van 3,2 miljoen. Hekkensluitster, met het 250ste lemma, is zekere Catharina Eijloff (1693-1764), die goed was voor 223.000 gulden.

Onze voorvader Pieter de Clercq (1661-1730) groeide op in bevoorrechte omstandigheden; bovendien deed hij wat je noemt een ‘goed huwelijk’. Toch zal het vooral aan zijn commerciële talenten te danken zijn dat hij als koopman, assuradeur en bankier dusdanig succesvol was dat ook hij een plek heeft gekregen in de lijst van Zandvliet. Op deze ‘Quote 500’ van de achttiende eeuw bekleedt hij zelfs een indrukwekkende 30ste plek, met een aan hem toegeschreven vermogen van 1.832.500 gulden. En dit in een periode dat een geschoolde arbeider zijn gezin kon onderhouden met een inkomen van 600 gulden per jaar(!).

Op die zeer hoge notering van Pieter valt overigens wel een en ander af te dingen. Om te beginnen is dat bedrag van ruim 1,8 miljoen gebaseerd op het totaal van zijn bezittingen, zoals dit werd genoteerd in de balans die werd opgemaakt na zijn overlijden. Maar daar stonden schulden tegenover, zodat het ‘kapitaal’ (eigen vermogen) van Pieter kan worden gesteld op grofweg 1,4 miljoen gulden. Bovendien bestaat de lijst van de achttiende eeuw feitelijk uit een grotere groep van een kleine 900 i.p.v 250 personen. Daartussen diversen die een groter vermogen hadden dan Pieter. Toch kan zonder meer worden gesteld dat Pieter de Clercq behoorde tot de honderd rijkste burgers van de Republiek van de achttiende eeuw.

Pieters grote vermogen werd eerst geërfd door zijn weduwe en na haar overlijden, vijftien jaar later, verdeeld over hun liefst acht kinderen en erfgenamen; ieder kreeg zo’n 181.000 gulden. Verschillende nazaten wisten hun erfenis weer verder te laten groeien. Zo bezat Sara van Leuvenig (1705-1766) als weduwe van Pieter de Clercq junior (1700-1757) bij haar overlijden 567.000 gulden. Hun oudste zoon, eveneens een Pieter de Clercq (1730-1807), was nog iets rijker, met een nagelaten vermogen van bijna 580.000 gulden. Dit was de auteur echter niet bekend en wordt daarom niet vermeld.

Ook een aantal nazaten in vrouwelijke lijn behoorden tot de rijkste burgers van hun tijd. Bijvoorbeeld het echtpaar Christiaan van Eeghen (1757-1798) en Cornelia Fock (1762-1807), goed voor een vermogen van ruim een miljoen. Christiaan was een zoon van Cornelia de Clercq Pietersdr (1729-1801) en Jan van Eeghen; zijn echtgenote was een dochter van Cornelia de Clercq Jacobsdr (1740-1816) bij Abraham Fock.
Aanzienlijk rijker nog was Pieter Stadnitski (1735-1795), zoon van Sara de Clercq en Jan Stadnitski. Deze kleinzoon was niet alleen vernoemd naar zijn grootvader, hij zou hem ook naar de kroon steken. Hij was onder meer de eerste die speculatieve Amerikaanse papieren op de Amsterdamse beurs bracht. En met succes; het vermogen dat zijn weduwe Christina Coster zou nalaten, bedroeg meer dan 1,6 miljoen.

Zeker in die tijden trouwde geld met geld, waardoor de vermogens zich concentreerden. Wanneer de lijst van namen in het boek van Zandvliet met aandacht wordt doorgenomen, blijken daarop nog veel meer naaste en verdere verwanten van de De Clercqen voor te komen.

De Clercqen

Pieter de Clercq (1661-1730) x Cornelia Block1.400.000
Sara van Leuvenig (1710-1766), wed. Pieter de Clercq (1700-1757)567.000
Cornelia de Clercq, wed. Jan van Eeghen215.000

Niet vermeld

Pieter de Clercq (1731-1807) x Maria Bruyn580.000
Stephanus de Clercq (1747-1819)omstr. 1800: 400.000

Directe verwanten

Christiaan van Eeghen (1757-1798) x Cornelia Fock
Hij een zoon van Cornelia de Clercq x Jan van Eeghen; zij een dochter van Cornelia de Clercq x Abraham Fock
1.000.000
Isaac de Neufville van der Hoop (1734-1801)
x Geertruy Margaretha de Clercq
227.500
Christina Coster, wed. Pieter Stadnitski (1735-1795)
Hij een zoon van Sara de Clercq x Jan Stadnitski
1.600.000
Levina Verbeek (1646-1710), wed. Dirk van Oosterwijk
Kleindochter van Levina de Clercq x Abraham Ampe
494.000
Anthony Moens (1574-1638)
Schoonvader van Jacques de Clercq jr.
320.000
Teunis Windig (in/voor 1690-1750)
Grootvader van Maria Bruyn x Pieter de Clercq
220.000
Simon Stinstra II (1735-’82)
Schoonvader van Pieter de Clercq junior x Isabella Stinstra
357.000

Verdere verwanten

Gilbert Philips de Flines (1611-’71)
Neef van Adriaentgen Keysers x Lucas de Clercq
650.000
Joan Munter (1611-’85)
Stiefbroer van Elsken Moens x Jacques de Clercq jr.
238.000
Susanna Block (1678-1764), wed. Christiaan van Eeghen
Zuster van Cornelia Block x Pieter de Clercq
250.000
Jacob van Lennep (1631-1704)  
Oom van Cornelia Block x Pieter de Clercq
287.500
Aernout van Lennep (1658-1728)
Neef van Cornelia Block x Pieter de Clercq
1.443.500
Jacob van Lennep de jonge (1667-1741)
Neef van Cornelia Block x Pieter de Clercq
600.000
Jacob Hartjens (1654-1708)
‘Stiefoom’ van Cornelia Block x Pieter de Clercq
600.000
David de Neufville (1654-1729)
Oom van David de Neufville x Christina de Clercq
2.411.000
Jan Isaac de Neufville (1706-1772)
Neef van David de Neufville x Christina de Clercq
425.000
Jan Jacob Brants (1741-1813)
Schoonvader van Anna Stinstra, dochter van Cecilia de Clercq
1.500.000
Gerrit van de Pot (1732-1807), heer van Groeneveld
Neef van Maria Bosch x Stephanus de Clercq
730.500

Door in een grafisch schema de verwantschap uiteen te zetten tussen deze personen en nog meer rijken uit de netwerken, vermeld in het boek, wordt een grote ‘wolk van rijkdom’ zichtbaar, rondom de genealogie van de familie De Clercq.
N.B. De rood onderstreepten hebben in het boek een eigen lemma, de ‘groenen’ hadden eveneens vermogens (ruim) boven 200.000 gulden. De blauw onderstreepten worden wel vermeld in het boek, zonder gegevens over hun precieze rijkdom.

Het rijk geïllustreerde boek (480 pagina’s) is uitgegeven door de Walburg Pers.

Nieuwsoverzicht

Terug naar boven